domingo, 13 de noviembre de 2011

Autismo motak:

Autismoarekin erlazionatuak dauden sindrome eta egoera gehienak, espektro autistaren barruan koka ditzakegu.

Espektro autistaren barruan hauek dira nahaste nabarienak: nahaste autista, garapenaren nahaste jeneralizatua, autismo atipikoa, eta Asperger nahastea. Hauekin batera, Rett nahastea eta haurtzaroaren desintegrazioaren nahasteak, osatzen dute garapenaren nahaste orokorren aukera nagusienak. Gure lan honetan nahaste orokorrenak tratatuko ditugu, eta hauek espektro autista, honen barruan Asperger nahastea, eta hauetaz aparte Rett sindromea.

Espektro autista
Espektro autistaren nahasteak (EAN) burmuinean egondako anomalia batengatik sortutako garapenaren diskapazitate talde bat dira. EAN daukaten pertsonek orokorrean arazoak sozialak eta komunikazioarenak dituzte. Pertsona hauek jarrera errepikakorrak garatzen dituzte, eta beraien eguneroko bizitzan aldaketak ez dituzte gogoko. Badira EAN daukaten pertsona asko, ikasi, kasu egin, eta emozio ezberdinen aurrean erreakzionatzen dute era ez ohiko batean. EAN haurtzaroan hasi eta betirako jasaten da.

EANren barruan, jarrera eta gaitasun mota pila nabari daitezke, eta EAN daukan pertsona bat, beste edozein pertsona bezala, ezberdintzen dira haien artean eragiten duten eran edo egin ditzaketen gauzengatik. Inoiz EAN dituzten bi pertsona sintoma berberak izango dituzte. Sintoma bat posible liteke pertsona batean arina izatea eta beste batean berriz larria.

Honakoak dira ume edo heldu batek izan ditzakeen EANren sintoma desberdinak.

Gaitasun sozialak: orokorrean EAN daukaten pertsonek beste pertsonekin ez dira erlazionatzen pertsona normal bat bezala, seguruenik ez dute kontaktu bisuala izango, eta posiblea da bakarrik egotea nahi izatea. Posible da bere inguruan daudenen sentimenduak ez ulertzea eta haien sentimenduez hitz egin nahi ez izatea. Batzuek pertsona ezberdinetan interesatuak egotea badago, baina ez dakite nola hitz, jolastu, edo kontaktu izan beraiekin.

Hitz egitea, lengoaia, eta komunikazioa: EAN daukaten umeen artean %40 ez dute guztiz hitz egiten, eta beste batzuk “ekolalia” daukate, hau da, errepikatzen dutela, jasotako hitzak eta esaldiak, bai momentu berean, eta bai beranduago. Posible liteke, eskuarekin “agur” egitearen keinua ez ulertzea, batzuetan “Ni” eta “Zu” terminoak nahasten dituzte. Beraien ahotsak nahiko monotonoak eta bolumen altukoak dira, ematen du bolumena kontrolatzeko arazoak dituztela. Normala da hitz egiten dieten pertsonei asko hurbiltzea, eta gauza beraz denbora oso luzean aritzea. EAN daukaten pertsona batzuk ondo hitz egin dezakete, baina besteei entzutea zaila egiten zaie. Beraiek gustuko duten gai bati buruz hitz egingo dute, elkarrizketak egin beharrean.

Jarrera eta errutina errepikakorrak: Orokorrean EAN daukaten pertsonek errepikatzen dituzte akzio ezberdinak askotan, orokorrean errutinak nahiago dituzte, gauza guztiak, bakoitza bera lekuan egoteak, horrela, zer aurkituko duten aurreikusiz. Errutina familiarretan aldaketak egitea asko kostatzen zaie, eta ez zaie gustatzen. Adibidez, lehenago pijama jarri eta gero aurpegia garbitzen duena, orokorrean asko molestatuko da eskatzen badiogu ekintza bi hauek ordenaz aldatzea.

EAN daukaten umeek beste umeek ez bezala garatzen dira. EAN jasaten ez duten umeen garapena (area motora, kognoszitiboa, lengoaiaren area eta gaitasun sozialak) gutxi gora behera erritmo berberean ematen da. Umeek EANrekin, garapen erritmo ezberdina izango dute lehen komentatutako area ezberdinetan. Posible da hizkuntza garatzeak asko atzeratzea, area kognoszitiboa, eta gaitasun sozialak bezala, beraien gaitasun motoreak berriz ume normal batek bezala garatzen dute adin berdinetan. Posible da EAN daukan pertsona batek gaitasun oso zailak garatzea, beste gaitasun askoz errazagoa menperatu baino lehen. Ume batzuek gaitasunak garatzen dituzte eta gero hauek galtzea.

Asperger sindromea
1944an Asperger-ek lau kasu klinikoen berri eman zuen. Autismo era desberdinak erakusten zituzten eta bere adimen ahalmenak, bakoitzarenak desberdinak izan arren, Kanner-ek deskribatutakoenak baino garaiagoak ziren.

Gaur egun eztabaidan dago, batzuentzat garapenaren arazo inbaditzailea osatzen du, besteentzat beranduago hasten den autismoaren era kliniko bat da, adimenaren eta hizkuntzaren atzerapenik gabekoa, funtzionamendu handiko autismoa izango balitz bezala. Hona hemen bere ezaugarriak:

Harremanetarako ez-ahozko arazoak: ikusmen kontakturik ez daukate edo akatsduna da; mimika eta imitazioa eskasak dira, jarrera desegokiak dauzkate.
Harremanen ahozko arazoak: nahiz mintzamenaren garapena normala edo goiztiarra izan eta arazo fonetikorik, fonologikorik eta sintaktikorik ez agertu, problema semantikoak eduki ditzakete: hitzen hautaketa berezia, neologismoak, intonazio anormala eta ahoskatze indartsuegia; hizkera digresiboa, partaideari kasu egin gabe, pedantekeria.
Elkarrekintza arazoak: harreman murritzak; senitarteko eta lagunarteko isolamendua, taldeetan parte hartuezina; bere originaltasunak besteen isekak erakartzen ditu; portaera arazoek, aurkakotasunak, erasokortasunak, arretagabekeriak zaildu egiten du eskolaratze arrunta.
Arazo psikomotoreak: jarrera baldarrak nabariak dira; nekez ikasten dituzte funtsezko imintzioak; orokorrean traketsak dira; estereotipia ugari eduki ohi dituzte.
Adimen maila garaia daukate; pentsakeraren eta hizkuntzaren heldutasuna harrigarria gertatu liteke; oroimenaren eta arrazoiketa matematikoaren neurriz kanpoko ezagutzak eduki ditzakete.
Ezaugarri emozionalak: espresioa beti da ezohikoa. Adibidez, litekeena da sexuarekiko jakinmina ez erakustea nerabezaroan, edo, alderantziz, ageriko masturbaziorako joera konpultsiboa eta exhibizionismoa edukitzea. Enpatia ezak, gizartearekiko axolagabekeriak, egozentrismoak, umore gabeziak erabat eragozten diote gizarteratzea.
Eta azkenik, nahiz eta espektro autistaren barruan ez egon, autismoarekin zerikusia handia daukan sindromea, Rett sindromea.

Rett sindromea
Rett sindromea oso gaitz neurologiko arraroa da, munduan zehar, 12.000 edo 15.000 bizirik jaiotako nesketatik 1 jasaten du sindrome hau, bakarrik nesken artean ematen da, nahiz eta bariante bat izan, mutilak ere afektatzen dituenak.

Sindrome honek X kromosoman egondako mutazio batekin zerikusia dauka, horregatik bakarrik nesketan ematen da, nesken X kromosoma bat kaltetua badago, beste bat daukate, baina mutilek berriz X kromosoma bakarra daukatenez hilgarria izan daiteke fetuarentzako.

Gaitz honek, lehen aldiz 1966 komentatua izan zen Andreas Rett medikuarengatik. Desbaliotze psikomotore progresibo bat da bere ezaugarri nagusiena (aktibitate muskular eta mentalaren arteko koordinazioa behar duten gaitasunen jasotze geldoa), normalean “brote”tan garatzen dena eta normal jaiotako umeetan ematen dena. Rett sindromea da emakumeen artean atzerapen mentala sakonaren eragile nagusiena.

Sintomatologia hasten da neskaren bizitzaren 6 eta 30 hilabeteen artean, desbaliotze mental larria bezala, hau beste gaitz eta sidrome batzuekin konbinatzen da, adibidez autismoa, microzefalia(burua, ezohiko tamaina txikiarekin), epilepsia (Gaitz kroniko eta nerbiosoa, bat-bateko konorte galtzeak, dardarak, eta batzuetan koma), ataxia (koordinazio falta muskuluen mugimenduan, espastizitatea(nahigabeko kontrakzio jarraiak muskuluetan), honetaz aparte eskuen mugimendu erabilgarria galtzen da, mugimendu esteriotipatuak eta errepikatuak egiten dituela.

Rett Sindromearen sintoma nagusiak:

Dardarak / epilepsia
Mikrozefalia
Mugimendu ezohikoak
Erregresio psikikoa / dementzia
Baliogabetze mental larria
Anomalia cromosomikoa estruktural equilibratua
Anomalia cromosomikoa estruktural equilibratu familiarra
Ataxia / descoordinazioa
Cerebelo agenesia/hipoplasia/anomaliak
Kortex cerebralaren atrofia hidrocef. gabe
Antehelix hipoplasico/anormala
Zifosisa
Bostgarren behatzaren clinodactilia
E.e.g. anormala
Eskoliosisa
Hipotonia
Belarri handia / larga / ancha
Gogorpen artikularra
Atzazkal finak/hipoplasikak (eskuak)

No hay comentarios:

Publicar un comentario